Niewielka miejscowość przy dawnej drodze prowadzącej z Radomia do Krakowa. Drodze, bez której tutejsza historia potoczyłaby się zupełnie inaczej.
Orańsko – bo dobrze się tu orało
W tym miejscu, gdzie dawniej były dobre warunku do uprawiania, orania pól – powstała wieś „Orańsko”. Z czasem brzmienie nazwy zmieniło się na „Orońsk”, a w końcu na znane do dziś „Orońsko”.
Gdyby nie Christiani…
Orońsko przez lata rozwijało się tak jak inne okoliczne miejscowości. Aż w końcu trafiło w ręce Franciszka Christianiego. Christiani, człowiek zamożny, wykształcony, mimo że na stałe mieszkał w Warszawie, zdecydował się na dzierżawę, a w końcu także na zakup majątku w Orońsku. I wtedy się zaczęło. Przebudowy, melioracje, przenoszenie zabudowań, wytyczenie miejsca na park, projektowanie i budowa kaplicy itd., itd. Przy powstającej właśnie bitej drodze z Warszawy do Krakowa wybudowano zajazd dla podróżnych oraz pocztę. A kto projektował i budował tę drogę – właśnie Franciszek Christiani…
Zmiany właścicieli
Zasadnicza jednak praca – czyli budowa rezydencji w Orońsku – spadła na spadkobierców Christianiego – przede wszystkim na jego żonę – Amelię Magdalenę z domu Hibl.
Autorem projektu architektonicznego budynku był prawdopodobnie Franciszek Maria Lanci. Okazało się jednak, że koszty budowy przewyższyły możliwości Amelii oraz jej córki – Amelii Klary Pruszak (mąż – Konstanty Jan Józef Pruszak z Żalna 1808-1852). Nieruchomość została sprzedana.
Jednak wkrótce wróciła do potomków Christianiego. W 1869 r. zakupiła ją bowiem Helena Augusta Woyciechowska (1847-1938), która wyszła za syna Amelii i Konstantego Pruszaków – Aleksandra Ksawerego (dodajmy że para była spokrewniona – ich dziadkowie – czyli Franciszek Ksawery i Jan Nepomucen – byli braćmi).
Skąd Brandt w Orońsku?
Tu dochodzimy do momenty, w którym w historii Orońska pojawił się kolejny niezwykły człowiek. Aleksander Ksawery Pruszak zmarł w 1873 r. w wieku 36 lat. Wdowa po okresie żałoby zdecydowała się na kolejny ślub. W 1877 r. jej mężem został Józef Brandt (1841-1915), niezwykle wówczas popularny artysta malarz.
Miejsce pracy artystów
Orońsko stało się letnią siedzibą Brantów, a z czasem salonem kulturalno-artystycznym. Pojawiali się tu Jan Chełmiński, Juliusz Kossak, bracia Gierymscy, Leon Wyczółkowski i wielu innych.
Wojenne straty
W czasie I wojny światowej majątek został poważnie zniszczony. (Wysiedlona rodzina Brandtów trafiła do Radomia, gdzie w 1915 r. Brandt zmarł z powodu zapalenia płuc.)
Zaczął popadać w coraz większe długi. W końcu został zlicytowany w 1934 r. Nabył go wnuk Branta – Andrzej Daszewski. Przebywał w nim jedynie do 1942 r., kiedy został wysiedlony przez Niemców.
W państwowych rękach
W 1945 r. majątek Orońsko został upaństwowiony. Wykorzystując potencjał istniejących tu stawów rybnych utworzono na jego terenie Państwowe Gospodarstwo Rybackie.
Z rzeźbiarzami
W 1965 r. zorganizowano tu pierwsze Spotkania Rzeźbiarskie. Potem powstał Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy. W końcu teren parku i znajdujące się w nim zabudowania przeznaczono na siedzibę Centrum Rzeźby Polskiej.
