Powiat lipski – wykaz obiektów

Powiat lipski – wykaz obiektów do Odznaki Pielgrzym Południowego Mazowsza

Powiat lipski – Gmina Chotcza

Chotcza Dolna

• status zabytku: tak
• adres: Chotcza Dolna 59

Ceglany kościół w Chotczy Dolnej usytuowany na rozległym pustym placu sprawia wrażenie potężnej budowli. Jednej jej mury naznaczone są zniszczeniami jakich dokonały dwie wojny światowe. Najpierw nieukończone jeszcze ściany zostały zniszczone w czasie I wojny. Odbudowane, przykryte nowym dachem ucierpiały w 1944 r. Odbudowa była możliwa dopiero po 1974 r. Dla upamiętnienia wojennych wydarzeń w murach pozostawiono ślady po pociskach.

• status zabytku: tak
• adres: Chotcza Dolna 3a

Kaplica nad Wisłą wybudowana została w 1754 roku w miejscu kościoła spalonego dwa lata wcześniej. Po latach zapomnienia i popadnięciu w ruinę w ostatnich latach została odnowiona.

• status zabytku: tak
• adres: Chotcza Dolna 53

Cmentarz położony jest na południe od kościoła, najkrótsza droga prowadzi do niego nieutwardzona ścieżką wzdłuż niewielkiego lasu. Samochodem można dotrzeć korzystając z dróg asfaltowych.

Cmentarz pozbawiony jest drzewostanu, który został wpisany do rejestru zabytków. W bardzo złej kondycji znajdują się także najstarsze zachowane nagrobki – szczególnie te żeliwne.

Powiat lipski – Gmina Ciepielów

Ciepielów

• status zabytku: tak
• adres: ul. Papuzińskiego 38

Chociaż parafia istnieje w Ciepielowie od XV w. – świątynia, z której korzysta jest znaczenie młodsza. Ceglany kościół powstał w latach 1923-1939. Wcześniejsze, drewniane świątynie nie zachowały się do naszych czasów.

Autorem projektu kościoła w Ciepielowie jest Stanisław Wąs.

Kilka ciekawostek o organach w kościele – tutaj.

• status zabytku: tak
• ul. Źródlana 9

Synagoga w Ciepielowie jako jedna z nielicznych w kraju przetrwała wojenną zawieruchę. W południowej części województwa mazowieckiego zachowały się jedynie dwa budynki bożnic. Drugi, znajduje się w Przysusze.

Pierwsza murowana z cegły synagoga powstała w Ciepielowie latach 1843-70. Obecny budynek to wersja wybudowana w okresie międzywojennym.

Prostokątna budowla przykryta jest czterospadowym, łamanym dachem. (Łamane dachy o płaszczyznach o zbliżonym kącie były tak często stosowane w szlacheckich dworach, że w końcu zaczęto je nazywać dachami polskimi.)

Budynek posiada ceglany kolumnowy portyk wsparty na arkadach. Przez środkową, niezamurowaną arkadę, prowadziło wejście do synagogi.

więcej o synagodze w Ciepielowie – tutaj

Kowalków

• status zabytku: tak
• Kowalków 27

Drewniany kościół w Kowalkowie to współczesny obiekt, wybudowany w 1938 r. Parafia wydzielona została z parafii Odechów.

Fasada frontowa jednowieżowa, dach nad nawą dwuspadowy z sygnaturką, prezbiterium węższe od nawy, prostokątne. Drewniana snycerka o motywach patriotycznych.

Obok drewniana dzwonnica przykryta czterospadowym, blaszanym dachem.

Tymienica

• status zabytku: tak
• Tymienica Nowa 69

Murowany z cegły kościół w Tymienicy jest niezmiernie podobny do kościoła w pobliskim Ciepielowie. Obiekty posiadają nawet takie same hełmy na wieżach. Natomiast świątynia w Tymienicy nie posiada poprzecznego transeptu.

Kościół w Tymienicy powstał w 1930 r.

Wielgie

• status zabytku: tak
• Wielgie

Ceglany kościół stojący z dala od zabudowań Wielgiego powstał na niewielkim wzniesieniu ponad doliną pobliskiej rzeki ok. XVI/XVII w. Jednonawowy budynek posiada dwuspadowy, blaszany dach z wysoką sygnaturką. Fasada frontowa to prostokątna wieża bez otworów okiennych. Prezbiterium owalne z oknem. Od strony południowej kaplica.

Wokół świątyni zachowały się kamienne nagrobki XIX w.

• status zabytku: nie
• Wielgie 69

W miejscu dzisiejszego murowanego kościoła jeszcze do niedawna stał zabytkowy drewniany kościół z XVII w. Towarzysząca mu drewniana dzwonnica została przeniesiona do Muzeum Wsi Radomskiej.

Współczesny kościół murowany z czerwonej cegły powstał wg projektu Z. Koczonia w latach 1989-1997.

Przed wejściem do kościoła zachowało się kilka kamiennych, zabytkowych nagrobków.

Powiat lipski – Gmina Lipsko

Krępa Kościelna

• status zabytku: tak
• Krępa Kościelna 45

Kościół w Krępie Kościelnej powstał w pobliżu starszych świątyń, budowanych tu już od XIV w. Powstał wg projektu R. Majera w latach 1911-1930.

Budynek wykonany z czerwonej cegły jest trójnawowy, przykryty dwuspadowym dachem blaszanym z niewielką sygnaturką. Posiada transept i prezbiterium. Reprezentuje styl neogotycki.

We wnętrzu – w lewej nawie – umieszczono ołtarz św. Tekli, przeniesiony z wcześniejszej, drewnianej świątyni.

• status zabytku: tak
• Krępa Kościelna

W miejscu, w którym stał poprzedni krępiański kościół powstały kurhan i figura z 1851 r.

Z Krepy Kościelnej pochodził wybitny regionalista – ksiądz Jan Wiśniewski (1876-1943). Na cmentarzu w Krępie Kościelnej pochowano pięciu żołnierzy – powstańców z oddziału Dionizego Czachowskiego, którzy zginęli pod Jaworem Soleckim. (Pod Jaworem Soleckim został także ranny sam Czachowski.)

Powiat lipski – Gmina Rzeczniów

Grabowiec

• status zabytku: tak
• ul. Kościelna 36a

Kościół w Grabowcu powstał w 1. poł XVII w. Zachował cechy wczesnobarokowe. Wykonany z cegły, otynkowany. Posiada trzyprzęsłową nawę i węższe dwuprzęsłowe prezbiterium z kruchtą i zakrystią. We wnętrzu barokowe wyposażenie – m.in. ołtarze, obrazy i organy z XVIII w.

Kościół otoczony jest murem z dzwonnicą z XVII lub XVIII w.

• status zabytku: tak
• Grabowiec

W niewielkiej odległości od kościoła – w kierunku wschodnim – położony jest miejscowy cmentarz. Otoczony jest murem. O jego długim funkcjonowaniu świadczą zachowane kamienne nagrobki z początków XIX w.

Rzeczniów

• status zabytku: tak
• Rzeczniów 1

Parafia katolicka w Rzeczniowie powstała w końcu XVI w. w czasie nasilających się ruchów reformackich. W latach 1674-1696 wzniesiono tu świątynię murowaną. Przebudowano go w XIX w. nadając zachowany do dzisiaj kształt.

Niepozorny z zewnętrz budynek kryje we wnętrzu bogate polichromie i barokowe wyposażenie. W ołtarzu obraz Matki Boskiej Niepokalanej. Rzeźbione epitafium z XVIII w. Karduli Małachowskiej – „ku wzbudzeniu westchnienia wiernych” ufundowany.

W bocznej kaplicy – relikwie św. Restytuta oraz obraz z wizerunkiem świętego malowany w XVII w.

Zabytkowy zespół kościelny składa się z: kościoła, dzwonnicy, kostnicy, kaplicy i ogrodzenia

• status zabytku: tak
• Rzeczniów

Cmentarz w Rzeczniowie położony jest na północny-zachód od kościoła. Zachowały się na nim kamienne nagrobki z XIX w. Najstarszy z 1835 r. Znajdują się tu także mogiły żołnierzy z czasów II wojny światowej.

Powiat lipski – Gmina Sienno

Sienno

• status zabytku: tak
• ul. Kościelna 2

Pierwsza drewniana świątynia powstała w Siennie w 1390 r., ale podlegała parafii w Chotczy. Samodzielna parafia istnieje tu od 1431. Bardzo wcześnie – bo już w pierwszej połowie XV w., wybudowano w Siennie murowany kościół. Zachowała się rzeźbiona tablica erekcyjna z tamtego czasu, przedstawiająca fundatorów Dobiesława i Katarzynę Oleśnickich w towarzystwie św. Zygmunta i św. Katarzyny Aleksandryjskiej.

Kościół gotycki, orientowany, murowany z cegły, jednonawowy z niższym prezbiterium. Dach dwuspadowy z sygnaturką, dachówka.

Po zniszczeniach z czasów I i II wojny światowej – odrestaurowany. W wnętrzu XX-wieczne polichromie i wyposażenie.

Kościół otoczony jest murem z przełomu XVIII/XIX w. W pobliżu dzwonnica z XVII w.

• status zabytku: tak
• ul. Cmentarna

W 1. poł. XIX w. utworzono w Siennie cmentarz poza terenem kościelnym. Znajduje się on

Zachowały się na nim nagrobki z XIX w., najstarszy z 1822 r. Na cmentarzu także kwatera żołnierzy poległych w 1915 r. czasie I wojny światowej z pozostałościami żeliwnych tablic z nazwiskami.

• ul. Partyzantów (dawniej Stara Wieś)

Cmentarz żydowski został założony w Siennie w XVIII w. Jedynym znakiem wskazującym jego położenie jest wykonana w latach 80. XX w. ceglana brama-pomnik. Odnalezione na terenie cmentarza fragmenty tablic nagrobnych (macew) przeniesiono pod symboliczną bramę.

Gozdawa

• status zabytku: tak
• na zakręcie drogi – na wprost cmentarza rzymsko-katolickiego

Cmentarz ewangelicki w Gozdawie powstał w 1840 r. Zachowało się na nim kilkanaście kamiennych nagrobków i fragmenty płyt. Cmentarz zadrzewiony, mocno zarośnięty podszytem i barwinkiem. Brak ogrodzenia. Niewidoczny układ ścieżek.

Hieronimów

status zabytku: tak

• status zabytku: tak
• na północ od miejscowości, po wschodniej stronie drogi

Cmentarz ewangelicki w Hieronimowie nie łatwo znaleźć. Położony jest w pewnej odległości od zabudowań wsi, a także od drogi asfaltowej. Tak jak w przypadku pozostałych cmentarzy ewangelickich w tej okolicy najłatwiej trafić do niego kierując się w stronę wiekowej grupy dębów.

Cmentarz zadrzewiony, porośnięty krzewami. Nie jest ogrodzony. Zachowane na nim kamienne nagrobki są w większości zniszczone.

Kadłubek

• status zabytku: tak
• na południe od miejscowości

Cmentarz ewangelicki położony jest na południe od miejscowości. Prowadzi do niego gruntowa droga przy gospodarstwie z ciekawą kapliczką.

Cmentarz ma dość dużą powierzchnię. Rosną tu dęby oraz krzewy. Pomiędzy nimi zachowało się kilka pomników, a także dość liczne płyty nagrobne.

Nowa Wieś

• status zabytku: tak
• na południe od głównej drogi

Cmentarz ewangelicki w Nowej Wsi położony jest w pewnym oddaleniu od głównej drogi. Zasłaniają go zabudowania.

Urokliwie położony wśród pól – wokół rozległy widok. Porośnięty starodrzewem dębowym.

Aleksandrów / Ossówka

• status zabytku: tak
• przy drodze asfaltowej, na zachód od zabudowań wsi Osówka

Drewniany kościół pw. Matki Boskiej Różańcowej powstał w 1931 r. To prosty budynek na planie prostokąta przykryty dwuspadowym dachem blaszanym z prezbiterium i przylegającymi do niego od wschodu zachodu pomieszczeniami.

Kościół polskokatolicki

Kościół polskokatolicki liczy obecnie ok. 20000 wiernych. Powstał w USA, wśród polskich emigrantów, którzy odrzucali dogmat o nieomylności papieża i chcieli modlić się po polsku (używano wówczas łaciny). Po 1918 r., gdy wracali do Polski, zakładali nowe kościoły.

Wierni nie akceptują dogmatu o niepokalanym poczęci i wniebowzięciu NMP. Inna jest forma spowiedzi, a księża mogą mieć żony i dzieci.